Εγγονός του Μιχαήλ Κοράη και θείος του Ιωάννη Κοράη υπήρξε ο πρώτος δάσκαλος του Νικολάου Καντούνη. Υπέγραψε σε συμβόλαια ως Ιωάννης Κοράης ο αγιογράφος. Από τον κώδικα του ναού του Αγίου Χαραλάμπη στη Ζάκυνθο πληροφορούμεθα ότι η εκτέλεση της μεγάλης Λιτανείας του αγίου Χαραλάμπη άρχισε το 1752 και τελείωσε το 1756, ενώ η αμοιβή του ήταν 25 τσεκίνια. Το 1772 έστειλε επιστολή προς τον Ν. Κουτούζη, που βρισκόταν στην Κέρκυρα. Με τη διαθήκη του, της 26ης Σεπτεμβρίου 1796, άφησε στον ανηψιό του Ιωάννη Κοράη «… όλα μου τα δισένια, στάμπες μου, κολόρα μου και όλα τα σύνεργα της τέχνης μου, και όλα τα κουάδρα μου που έχω στολισμένο το σπήτι μας, διατί είναι όλα κόπος μου και εξόδειες μου». Πέθανε στις 10 Δεκεμβρίου 1799.
Στο μεταίχμιο της θρησκευτικής και της κοσμικής ζωγραφικής βρίσκονται οι Λιτανείες. Έργα προορισμένα για εκκλησιαστικούς χώρους, που ενσωματώνουν όμως πλούσια στοιχεία και χαρακτηριστικά του κοσμικού θέματος, οι Λιτανείες συνδυάζουν τοπιογραφικές αναφορές, προσωπογραφικά στοιχεία και πλούσια ανεκδοτολογικά θέματα. Ήδη με την «Λιτανεία του λειψάνου του Αγίου Χαραλάμπη» του Ιωάννη Κοράη το 1756 έχουμε ένα από τα πιο πειστικά δείγματα του θέματος που αποτελεί και την εισαγωγή για μια σειρά άλλων. Παρά το κάπως σκληρό σχέδιο και τις άκαμπτες κινήσεις των εικονιζόμενων το έργο αποτέλεσε το προοίμιο για τη θεματική αυτή κατηγορία. Και η εξέλιξη θα φανεί σε όλο της το εύρος στην «Λιτανεία του Αγίου Διονυσίου» του Νικολάου Κουτούζη.
Η λιτανεία του λειψάνου του αγίου Χαραλάμπη Από το ναό του αγίου Χαραλάμπους στο ποτάμι (Ζάκυνθος)
Περιγραφή του έργου: H ενετική γερουσία το 1750 με διάταγμά της, και ύστερα από πίεση των Ζακυνθινών, επέτρεψε την επανάληψη της καθιερωμένης ετήσιας λιτανείας της εικόνας του αγίου Χαραλάμπη σε ανάμνηση της θαυματουργής λύτρωσης του νησιού από την πανούκλα το 1728, εκδήλωση που είχε καταργηθεί με άλλο διάταγμα των Ενετών το 1729. από ανέκδοτο σημείωμα του Λ.Χ. Ζώη, που αντιγράφει τον κατεστραμμένο κώδικα του ναού του Αγίου Χαραλάμπη, μαθαίνουμε ότι «1756 Σεπτεμβρίου 14. εφτιάσαμε την μπροτσεσιόν του γυναιτικειού κενούρια την οποία εζωγράφισε ο sp. γιαννάκης Κοράης από το κάστρο και του εδόσαμε τσεκίνια 28 ως καθώς εσυβαστήκαμε». Η πολυπρόσωπη σύνθεση ήταν τοποθετημένη στο στηθαίο του γυναικωνίτη του ναού και «είναι πιστή εικόνα της αυστηρά συγκροτημένης ζακυνθινής κοινωνίας, με τις συμπαγείς ομάδες από τους κληρικούς, τους ευγενείς, τους στρατιώτες, τους αστούς και τους ποπολάρους». Η πομπή της λιτανείας, με φορά προς τα δεξιά, έχει επικεφαλής παιδιά και νέους, που με ζωηρές κινήσεις κρατούν τις πορφυρές σημαίες των συντεχνιών, όπως π.χ της συντεχνίας των αρτοποιών με την παράσταση του Ευαγγελισμού και των κηπουρών με την εικόνα του Αγίου Χαραλάμπη με την παράσταση της Θεοτόκου Βρεφοκρατούσας. Ακολουθούν οι μουσικοί με τύμπανα, λαούτο και σάλπιγγες δύο ρασοφόρα παιδιά με αναμμένες λαμπάδες και τέσσερις ιερείς, που κρατούν την εικόνα του αγίου σε καθέδρα. Πίσω έρχονται διάκονοι και εικοσιοχτώ ιερείς σε δυο στίχους, ντυμένοι με πολυτελή εορταστικά άμφια. Μεταξύ των δύο τελευταίων κληρικών είναι ο πρωτοπαπάς της Ζακύνθου που κρατάει ράβδο με ασημένια λαβή. Πίσω του ακολουθεί μια ομάδα από έξι λογχοφόρους άντρες της τοπικής στρατιωτικής φρουράς και δυο λαμπαδηφόροι ευγενείς. Κάτω από τον «ουρανό», που φέρουν τρεις σύνδικοι και ο προβλεπτής του νησιού, ένας ιερέας έχει τη λειψανοθήκη με τεμάχιο οστό του αγίου. Ακολουθούν οι τοπικές αρχές και οι άρχοντες με τις ενδυμασίες της εποχής, ενώ ένας νεαρός κρατάει ασημένιο δίσκο και μαζεύει χρήματα. Στην πομπή επικρατεί ισοκεφαλία, προκειμένου να αποδοθεί το βάθος, του οποίου ο άξονας παρουσιάζει μια ελαφρά κλίση προς τα επάνω. Τη λιτανεία, που εξελίσσεται σε κάποιο δρόμο της Ζακύνθου, στον οποίο διακρίνεται η βόρεια πλευρά ενός ναού και η κωνική βάση του κωδωνοστασίου του, παρακολουθούν από ανοιχτά παράθυρα των ισογείων και των διώροφων ομοιόμορφων σπιτιών του δρόμου γυναίκες και παιδιά. Παλαιότεροι ερευνητές είχαν ταυτίσει το βάθος με τη συνοικία του Άμμου και το ναό με τον Άγιο Διονύσιο. Αργότερα διατυπώθηκε η άποψη ότι η παράσταση αντιστοιχεί σε κάποιο εσωτερικό δρόμο της Χώρας και η εκκλησία πρέπει να είναι ο Άγιος Γεώργιος του Πετρούτσου. Στη σύνθεση εντυπωσιάζει η τόλμη στις χρωματικές αντιθέσεις και στην κίνηση των προσώπων. Το εικονογραφικό πρότυπο της παράστασης πρέπει να αναζητηθεί στην πρώιμη ιταλική Αναγέννηση του 15ου αι. και πιο συγκεκριμένα στη βενετσιάνικη ζωγραφική, που η παράδοσή της αρχίζει με το έργο του Gentille Bellini «Πομπή στην πλατεία του αγίου Μάρκου», 1496. έχει υποστηριχθεί ότι η «Λιτανεία του Κοράη ανταποκρίνεται πλήρως στις τρεις βασικές αρχές του αναγεννησιακού θεάτρου: της ενότητας του χώρου, του χρόνου και της δράσεως». Το θέμα της Λιτανείας, εισηγητής του οποίου φαίνεται να είναι ο Κοράης, είχε μεγάλη διάδοση στη Ζάκυνθο και όλοι οι μεταγενέστεροι αξιόλογοι ζωγράφοι της δημιούργησαν από μία μακρόστενη Λιτανεία για εκκλησία.
Πηγές – Βιβλιογραφία – Ιστότοποι
- Ζωή Μυλωνά, Μουσείο Ζακύνθου, Υπουργείο Πολιτισμού-Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων, Αθήνα 1998
- Στέλιος Λυδάκης, Οι Έλληνες Ζωγράφοι, Τόμος Γ ́, Μέλισσα
- Μ. Χατζηδάκης, Ε. Δρακοπούλου, Έλληνες Ζωγράφοι μετά την Άλωση (1450-1830), τόμος 2, ΙΝΕ, Αθήνα 1997
http://www.openarchives.gr/pandektis