Ο ιερέας Σπυρίδων Στέντας ήταν Έλληνας αγιογράφος του 17ου αιώνα. Γεννήθηκε στην Κρήτη το 1674. Γνωρίζουμε ότι μαθήτευσε κοντά του ο Αλέξανδρος Γρυπάρης. Στο Μουσείο Ζακύνθου φυλάττονται θωράκια λεπτογραφικών πολυσυνθέτων παραστάσεων. Είναι έντεχνα επεξεργασμένα σε ξηρό τύπο. Γενικά παρουσιάζει επιδράσεις της Αναγεννήσεως. Στην ιδιωτική συλλογή Σταθάτου φυλάττεται αριστοτεχνικό έργο που παριστάνει την Αποτομή της κεφαλής του Προδρόμου.
Ύστερα από την κατάληψη της Κρήτης από τους Τούρκους, μετά από πόλεμο είκοσι χρόνων (1649-1669), πολλοί Κρήτες καταφεύγουν στα Επτάνησα και κυρίως στη Ζάκυνθο. Οι θησαυροί που φέρνουν μαζί τους και η προσωπική τους συνεισφορά συμβάλλουν στην ανάπτυξη και εξέλιξη των πνευματικών καταβολών, που υπήρχαν κιόλας στα νησιά αυτά. Έτσι θα βρούμε εκεί, προς το τέλος του 17ου αιώνα, μια σειρά από ζωγράφους κρητικής καταγωγής, στους οποίους συγκαταλέγεται ο Σπυρίδων Στέντας που δημιουργούν όλο και ανώτερες σχέσεις με την ιταλική τέχνη, πάντοτε όμως στα πλαίσια στης Εκκλησίας, που παραμένει ακόμη το κέντρο της καλλιτεχνικής δραστηριότητας. Στη θέση του ιερατικού και απομονωτικού χρυσού φόντου υπεισέρχεται σιγά-σιγά μια νατουραλιστική αντίληψη του χώρου. Με τη βοήθεια της προοπτικής και της γνώσης της ανατομίας του ανθρώπινου σώματος προσπαθούν οι ζωγράφοι να αντεπεξέλθουν στην ανάγκη μιας κατοχύρωσης του χώρου και μιας πλαστικής έκφρασης των φαινομένων μέσα σε αυτόν. Αλλά και οι χρωματικοί τόνοι αποκτούν μια ένταση και μια ιδιαίτερη λαμπρότητα. Με την πατροπαράδοτη τεχνική του αυγού αρχίζουν να μιμούνται την ελαιογραφία και να αντιγράφουν πολλές φορές χωρίς διάθεση αναπροσαρμογής, τα δυτικά πρότυπα. Αυτήν την τεχνική ακολούθησε και ο Σπυρίδων Στέντας, έχοντας φλαμανδικές επίσης επιδράσεις, ενός «φλαμανδικού νατουραλισμού». Μια ρεαλιστική σύλληψη και απόδοση του παριστανόμενου οδηγεί στην απόσπαση του από τον υπερβατικό- μυστικιστικό τομέα και στην αμεσότερη «κοσμικοποίηση» του. Στη Ζάκυνθο, όπως και στα άλλα Ιόνια νησιά, η παρουσία κρητικών καλλιτεχνών και καλλιτεχνημάτων, σε συνδυασμό με τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες που επικρατούσαν, δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την άνθηση από τα τέλη του 17ου και κυρίως κατά το 18ο αι. μιας αυτόνομης καλλιτεχνικής παράδοσης ανοιχτής στις σύγχρονες τάσεις και τους τρόπους της δυτικής τέχνης που σηματοδοτεί και το τέλος της κρητικής σχολής.
Έργα:
1) Μεταμόρφωση
Στη μεσαία κορυφή του όρους Θαβώρ εικονίζεται ο Χριστός, στην αριστερή ο Προφήτης Ηλίας και στη δεξιά ο Μωυσής. Στους πρόποδες ο Πέτρος, ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης. Ο Προφήτης Ηλίας φοράει κόκκινο χιτώνα και πράσινο ιμάτιο, ο Μωυσής βαθυγάλαζο με ανοιχτό κόκκινο ιμάτιο και κρατάει τις πλάκες του Νόμου. Οι μαθητές σχεδιάζονται σε βίαιες στάσεις.Το έργο έχει επηρεαστεί από τη φλαμανδική τέχνη. Σύμφωνα με αρχειακές μαρτυρίες, στη Ζάκυνθο ζούσαν και μάλιστα δίδασκαν την τέχνη της αγιογραφίας πολλοί κρητικοί ζωγράφοι, όπως ο ιερέας Σπυρίδων Στέντας, η υπογραφή του οποίου αποκαλύφθηκε μετά τη συντήρηση μιας εικόνας με θέμα τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος: ΧΕΙΡ CΠΥΡΙΔΩΝΟC ΙΕΡΕΩC ΑXЧΓ (1693). Η εξαιρετική ποιότητα του έργου και η απόλυτη ομοιότητα της υπογραφής με εκείνη που είχε αποκαλυφθεί στη θύρα της Ωραίας Πύλης στο τέμπλο του Αγίου Δημητρίου του Κόλα (σήμερα στο Μουσείο Ζακύνθου), καθώς και τα κοινά τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά των δύο παραστάσεων, οδηγεί, κατά τη γνώμη μας, στο σημαντικό κρητικό ζωγράφο και δάσκαλο της αγιογραφίας στη Ζάκυνθο, που πέθανε το 1711.
2) Από το Τέμπλο του Ναού του Αγίου Δημητρίου του Κόλα: Θύρα Ωραίας Πύλης
Τίτλος: Ο άγιος Σίλβεστρος πάπας Ρώμης
Διαστάσεις 200Χ82Χ2,5 εκ.
Υλικά: Αυγοτέμπερα σε ξύλο με προετοιμασία
Χρoνολόγηση: Αρχές 18ου αι.
Τόπος: Μουσείο Ζακύνθου
Περιγραφή του έργου: Ο Άγιος Σίλβεστρος χειροτονήθηκε επίσκοπος Ρώμης, δίδαξε και βάπτισε το Μέγα Κωνσταντίνο. Στην παράσταση ο Χριστός στο επιγονάτιο είναι στηθαίος. Με κόκκινα γράμματα στο χρυσό η επιγραφή: Ο ΑΓ(ΙΟC) CΙΛΒΕCΤΡΟΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣCΟΠΟC ΤΗC ΡΩΜΗC ΔΕΗCΙC ΤΟΥ ΔΥΟ(ΛΟΥ) (ΤΟΥ) Θ(Ε)ΟΥ ΙΩ(ΑΝΝΗ). Ύστερα από έρευνα της εικόνας στο εργαστήριο της συντήρησης του Μουσείου Ζακύνθου, κάτω από μεταγενέστερη επιζωγράφιση αποκαλύφθηκε η υπογραφή: ΧΕΡ CΠΥΡΙΔΩΝΟC (…)ΙΕΡΕΩC. Η ανώτερη ποιοτικά παράσταση του Αγίου Σίλβεστρου οδηγεί στο σημαντικό κρητικό ζωγράφο Σπυρίδωνα Στέντα. (Ζωή Μυλωνά, Μουσείο Ζακύνθου, Υπουργείο Πολιτισμού-Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων, Αθήνα 1998, σελ 118)
Πηγές –Βιβλιογραφία- Ιστότοποι
- Ιωάννης Χατζηιωάννου, επιμ. (1927). Πανελλήνιον Λεύκωμα Εθνικής Εκατονταετηρίδος 1821-1921 : Η χρυσή βίβλος του ελληνισμού. Τόμος Δ’ Καλλιτεχνία. Εν Αθήναις: Τύποις Ανώνυμου Εταιρείας Εκδόσεων.
- Ζωής Μυλωνά, Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΣΤΡΟΦΑΔΩΝ ΚΑΙ ΑΓΙΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΝΕΟ ΜΟΥΣΕΙΟ Παραθέματα λόγου/Ο ΙΣΚΙΟΣ ΤΟΥ ΙΣΚΙΟΥ Τετάρτη, 27 Αυγούστου 2008
- Ιερά Μητρόπολις Ζακύνθου / imzante. Gr /Μουσείο – Σκευοφυλάκιο Γιάννης Ρηγόπουλος, Εικόνες της Ζακύνθου, Τόμος Β ́, Ιερά Μητρόπολις Ζακύνθου και Στροφάδων, εκδ. Επτάλοφος, Αθήνα 2006
- Ζωή Μυλωνά, Μουσείο Ζακύνθου, Υπουργείο Πολιτισμού-Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων, Αθήνα 1998
- Στέλιος Λυδάκης, Οι Έλληνες Ζωγράφοι, Τόμος Γ ́, Μέλισσα