Ο ναός της Αγίας Μαύρας και Τιμόθεου χτίστηκε από την οικογένεια Ταβαρία, η οποία τον παραχώρησε το 1632 σε αδελφάτο. Αναφέρεται ανακαίνιση του ναού το 1873. Σημαντικές ζημιές υπέστη από τον σεισμό του 1953, όμως σύντομα ξανακτίστηκε. Τελευταίο πλήγμα του ναού επέφερε η πυρκαγιά το 2005 που κατέστρεψε το εσωτερικό του ναού. Οι εργασίες αποκατάστασης συνεχίζονται.
Η “θαυματουργή” εικόνα της αγίας Μαύρας βρέθηκε σε ένα λαγκάδι από ένα βοσκό από το Λαγοπόδο. Ο βοσκός την μετέφερε στο χωριό του, όμως το βράδυ η εικόνα χανόταν και το επόμενο πρωινό την έβρισκε στο ίδιο σημείο στο λαγκάδι. Αυτό επαναλήφθηκε άλλες δυο φορές, οπότε οι κάτοικοι του γειτονικού χωριού του Μαχαιράδου ζήτησαν να πάρουν την εικόνα και να της κτίσουν ναό αφιερωμένο στην αγία Μαύρα και τον άγιο Τιμόθεο. Στην είσοδο του ναού φυλασσόταν η σιδερένια αλυσίδα που χρησιμοποιούσαν για την θεραπεία των τρελών.
Μετά την εύρεση της εικόνας της αγίας Μαύρας χτίστηκε ένα μικρό ξωκλήσι. Ο πρώτος ναός στην θέση αυτή ανήκε στην οικογένεια Ταβαρία, η οποία όμως μετά τις καταστροφές από σεισμούς και καθώς δεν είχε την δυνατότητα να τον ανακαινίσει, τον παραχώρησε στις 26 Ιουλίου 1632 σε αδελφάτο. Το αδελφάτο φαίνεται πως προχώρησε στην ανακαίνιση και συντήρηση του ναού. Το 1802 κτίζεται το κωδωνοστάσιο με καμπάνες από την Βενετία. Εκ θεμελίων ο ναός ανακαινίζεται το 1873 και στολίζεται με σημαντικά έργα τέχνης, για να καταστραφεί από τον σεισμό του 1953. Ο ναός ξανακτίζεται, όμως η πυρκαγιά του 2005 θα καταστρέψει ολοσχερώς το εσωτερικό του. Δεν έχουν ολοκληρωθεί ακόμη οι εργασίες αποκατάστασης.
Ο ναός ακολουθεί τον τύπο της μονόκλιτης βασιλικής με την κύρια είσοδο στην βόρεια πλευρά του, στην οποία ανοίγονται εκατέρωθεν της θύρας έξι παράθυρα και μια μικρότερη θύρα στο δυτικό άκρο. Πάνω από την κεντρική θύρα υπάρχει μαρμάρινη πλάκα με την επιγραφή: ΑΝΟΙΚΟΔΟΜΗΘΗ Ο ΟΣΙΟΣ ΝΑΟΣ 1873
Στα ανατολικά υπάρχει ανοίγεται μια μικρή ημιεξαγωνική αψίδα με ένα παράθυρο για τον φωτισμό του Ιερό, όπως και τα δυο μικρότερα στα άκρα της βόρειας και νότιας πλευράς. Εσωτερικά ο κυρίως ναός είναι ευρύχωρος και φωτεινός, χωρίς γυναικωνίτη στην μετασεισμική του φάση. Στον χώρο του Ιερού ανοίγεται μια κεντρική τυφλή κόγχη. Το κωδωνοστάσιο είναι πυργοειδές και πατά πάνω σε ισχυρή βάση σχήματος κόλουρης πυραμίδας. Ο κορμός του διαιρείται σε τέσσερις ορόφους, οι οποίοι διακοσμούνται με παραστάδες και επιστύλια. Ο τελευταίος όροφος έχει εξώστη και τοξωτά ανοίγματα για τις καμπάνες. Επιστέφεται με ψηλό οκταγωνικό τύμπανο και οξυκόρυφη οκταγωνική πυραμίδα. Πάνω από την είσοδο του κωδωνοστσίου, που οδηγεί σε μια εσωτερική κλίμακα, έχει χαραχθεί η χρονολογία 1802 και τα αρχικά Ν.Κ.
Πηγές
- Λ.Ζώης, Ιστορία της Ζακύνθου, Αθήνα 1955
- Ντ.Κονόμος, Εκκλησίες και μοναστήρια στη Ζάκυνθο, Αθήνα 1967
- Δ.Ζήβας, Η Αρχιτεκτονική της Ζακύνθου από τον ΙΣΤ΄ μέχρι τον ΙΘ΄ αιώνα, Αθήνα 1970
- Ντ.Κονόμος, Ζάκυνθος (Πεντακόσια χρόνια 1478 – 1978). Τόμος Δεύτερος, Ύπαιθρος Χώρα, Αθήνα 1979
- Ντ.Κονόμος, Ζάκυνθος.Πεντακόσια χρόνια (1478 – 1978).
- Τέχνης Οδύσσεια, Τ.5, τεύχ.Β΄, Θρησκευτική τέχνη. Αρχιτεκτονική-Ξυλογλυπτική-Αργυρογλυπτική, Αθήνα 1989
- Μ.Σκιαδαρέση – Στ.Πισκαρδέλης, Ζάκυνθος. Ιστορία, Λαογραφία, Τέχνη, Περιήγηση, Αθήνα 1993
- W.L.Salvator, Ζάκυνθος (μετ.Α.Αρμένη-Τσουκαλά), Ζάκυνθος 1995