Μονόκλιτη βασιλική με μονό κωδωνοστάσιο. Ο Ναός είναι προσανατολισμένος προς στον νότο, όπου προβάλλεται ημιεξαγωνική αψίδα. Η είσοδος του ναού που προβάλλεται από το εξωτερικό περίγραμμα, βρίσκεται στην δυτική πλευρά ανάμεσα σε τέσσερα μεγάλα παράθυρα. Οι διαστάσεις του ναού είναι 19,5 x 7,00μ.
Υπέστη κάποιες ζημιές από τον σεισμό του 1953, αλλά σύντομα αναστυλώθηκε. Εργασίες στερέωσης έγιναν από την Αρχαιολογική Υπηρεσία και το 1999. Ο ναός λειτουργεί. Ο ναός ιδρύθηκε στις αρχές του 18ου αιώνα. Δεν έχουμε πληροφοριες για τυχόν ανακαινίσεις και επεμβάσεις. Σώθηκε από τον σεισμό του 1953.
Ο ναός του αγίου Νικολάου στην Εξωχώρα ιδρύθηκε το 1701 σε μια θέση όπου ίσως υπήρχε ναός ήδη από τον 16ο αιώνα. Το 1727 τοποθετήθηκε το τέμπλο από τον ξυλογλύπτη Νικόλαο Βιδάλε. Στα επόμενα χρόνια παρά τους σεισμούς που σημειώθηκαν συμπεριλαμβανομένου και εκείνου του 1953, ο ναός άντεξε και δεν κατέρρευσε. Δεν υπάρχουν άλλες πληροφορίες για τυχόν ανακαινίσεις και επεμβάσεις στον ναό.
Ο ναός του Αγίου Νικολάου στην Εξωχώρα ακολουθεί τον τύπο της μονόκλιτης βασιλικής με το Ιερό στα νότια, όπου διαμορφώνεται μια ημιεξαγωνική αψίδα. Η κύρια είσοδός του βρίσκεται στην δυτική πλευρά ανάμεσα σε τέσσερα παράθυρα και προβάλλεται ελαφρά από το εξωτερικό περίγραμμα του ναού. Η στέγη πάνω από την είσοδο είναι ανεξάρτητη από του υπόλοιπου ναού και έχει αετωματική επίστεψη. Στο εσωτερικό ο γυναικωνίτης εκτείνεται σε δυο ορόφους, στους οποίους φθάνει κανείς από μια είσοδο στην βόρεια πλευρά και με τη μεσολάβηση δυο ξύλινων κλιμάκων. Δίπλα ορθώνεται ένα ψηλό κωδωνοστάσιο απλού τύπου με τοξωτά ανοίγματα για τις καμπάνες.
Εξωτερικά ιδιαίτερο πλαστικό διάκοσμο φέρουν τα περιθυρώματα της εισόδου και των παραθύρων στην βόρεια πλευρά. Το θύρωμα που έχει τοξωτό σχήμα με το κλειδί να ξεχωρίζει, περιβάλλεται από δυο πεσσούς με δωρικά κιονόκρανα. Το επιστύλιο είναι απλό και λιτό, ενώ η σύνθεση επιστέφεται από κυκλικό αέτωμα. Ανάλογη είναι η διαμόρφωση γύρω από τα ανοίγματα των παραθύρων. Μια πλαστική διαμόρφωση εν είδη γεισιπόδων περιτρέχει τον ναό κάτω από το γείσο της στέγης. Ο ναός χωρίζεται σε δυο ζώνες στον Άγιος Νικόλαος Ενοριακός ναός Ζακύνθος Εξωχώρα 37,801690 20,684520 Μεταβυζαντινή περίοδος 18ος αιώνας Μονόκλιτη βασιλική με μονό κωδωνοστάσιο. Ο ναός είναι άξονα του ύψους με ένα απλό κυμάτιο που επίσης περιτρέχει τον ναό. Στο εσωτερικό του ναού δεσπόζει το επίχρυσο ξυλόγλυπτο τέμπλο, έργο του Νικόλα Βιδάλε. Ο ανάγλυφος δικέφαλος αετός τοποθετήθηκε μετά την ανακαίνιση του ναού στον περίβολο. Η ουρανία είναι διακοσμημένη με ξυλόγλυπτα τετράγωνα φατνώματα και προεξέχουσες ταινίες. Το δάπεδο είναι στρωμένο με τετράγωνες λευκές και γκρίζες πλάκες μαρμάρου τοποθετημένες σε ρομβοειδή διάταξη. Ο εξώστης του γυναικωνίτη φέρει διάτρητο πλέγμα και ένα πλούσια διακοσμημένο στηθαίο στους εξώστες και των δυο ορόφων. Διακρίνονται ξυλόγλυπτες παραστάσεις και κορνιζώματα. Στηρίζεται σε δυο ξύλινους κίονες με κορινθιακά κιονόκρανα, οι οποίοι είναι συμμετρικά τοποθετημένοι σε σχέση με την βόρεια είσοδο.
Στην Εξωχώρα λειτουργούσε παράλληλα με τον ναό του αγίου Νικολάου και ο ναός του Προφήτη Ηλία.
Πηγές
- Λ.Ζώης, Ιστορία της Ζακύνθου, Αθήνα 1955
- Ντ.Κονόμος, Εκκλησίες και μοναστήρια στη Ζάκυνθο, Αθήνα 1967
- Ντ.Κονόμος, Ζάκυνθος (Πεντακόσια χρόνια 1478 – 1978), Τόμος Δεύτερος. Ύπαιθρος Χώρα, Αθήνα 1979
- Μ.Σιδηροκαστρίτη – Στ.Πισκαρδέλης, Ζάκυνθος. Ελλάδα. Ιστορία, Λαογραφία, Τέχνη, Περιήγηση, Αθήνα 1993