Ο ναός του Παντοκράτορα Χριστού ή της Σωτήρας αναφέρεται σε έγγραφο του 1526. Συνάγεται όμως πως ιδρύθηκε αρκετά χρόνια αργότερα. Δεν υπάρχουν όμως άλλες μαρτυρίες για την ιστορία του ναού. Ο ναός ερειπώθηκε πριν τον σεισμό του 1953.
Ο ναός του Παντοκράτορα Χριστού ή της Σωτήρας στο Μαχαιράδο αναφέρεται στην διαθήκη του ιερέα Γεώργιου Παπαδάτου με ημερομηνία 9 Φεβρουαρίου 1526. Με αυτή την διαθήκη ο ιερέας τον κληροδότησε στον γιο του. Αναφέρεται ότι παλιότερα ανήκε σε άλλες μεγάλες οικογένειες. Δεν έχουμε πληροφορίες για τυχόν επεμβάσεις και ανακαινίσεις του ναού. Πάντως ο ναός απέκτησε πολλές εικόνες του 16ου και 17ου αιώνα.
Ο ναός του Παντοκράτορα στο Μαχαιράδο είναι μια μονόκλιτη βασιλική μεγάλων διαστάσεων. Η κύρια είσοδος βρίσκεται στα νότια ανάμεσα σε μεγάλα παράθυρα. Στα ανατολικά δεν έχει αψίδα για το Ιερό, παρά μόνο ένα μικρό παράθυρο. Δίπλα στον ναό υπάρχει το απλού τύπου κωδωνοστάσιο. Σώζεται σε όλο του το ύψος. Στον κορμό φέρει ένα ελλειπτικό κόσμημα και ακολουθούν τα τοξωτά ανοίγματα για τις καμπάνες ανάμεσα σε ψευδοπαραστάδες με απλά επίκρανα. Το δεύτερο τμήμα του κωδωνοστασίου επιστέφεται με γείσο και επιστύλιο με ασπίδες. Το κωδωνοστάσιο φέρει τριγωνική επίστεψη με έλικες και στην κορυφή του μια βάση μικρή για το “μήλο”.
Εξωτερικά ο ναός δεν σώζει πλαστική διακόσμηση στα περιθυρώματά του. Στο εσωτερικό του ναού το δάπεδο διατηρεί τον ανάγλυφο δικέφαλο αετό.
Κινητά ευρήματα – Είδη μικροτεχνίας: Από τον ναό του Παντοκράτορα Χριστού στο Μαχαιράδο σώζονται εικόνες του 16ου και 17ου αιώνα: Μεταμόρφωση, Παναγία πάντων Ελπίς με αργυρόγλυπτη επένδυση, ο Χριστός Βασιλεύς Βασιλευόντων και Μεγας Αρχιερεύς, Άγιος Ιωάννης Πρόδρομος, Άγιος Νικόλαος και το Δωδεκάορτο.
Παράλληλα: Ο ναός του Παντοκράτορα βρίσκεται ψηλά στο χωριό του Μαχαιράδου. Λειτουργούσε παράλληλα με τον ναό της αγίας Μαύρας και της Υπαπαντής.
Πηγές
- Λ.Ζώης, Ιστορία της Ζακύνθου, Αθήνα 1955
- Ντ.Κονόμος, Εκκλησίες και μοναστήρια στη Ζάκυνθο, Αθήνα 1967