Ο ναός ιδρύθηκε στις αρχές του 17ου αιώνα και συνδέεται με τις επιδρομές των Αλγερινών πειρατών γύρω στα 1630. Απέκτησε μεγάλη φήμη και πλούτη στα επόμενα χρόνια. Το 1745 ανακαινίζεται, όπως νωρίτερα το κωδωνοστάσιό του. Ο ναός καταστράφηκε από τον σεισμό του 1953 και ξανακτίστηκε.
Η ίδρυση του ναού συνδέεται με την εύρεση της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας από ένα βοσκό. Στην θέση εύρεσης της εικόνας ιδρύθηκε ο Κεριώτισσα, Κοιμήσεως Θεοτόκου Η.Λυκίδου Ενοριακός ναός Ζάκυνθος Κερί 37,663338 20,815036 Μεταβυζαντινή περίοδος α ́μισό του 17ου αιώνα Μονόκλιτη βασιλική με την κύρια είσοδο στην νότια πλευρά ναός. Η Θεοτόκος προστάτευσε τους κατοίκους του χωριού από την επιδρομή των Αλγερινών πειρατών ρίχνοντας ένα πέπλο ομίχλης, οπότε οι πειρατές αναγκάστηκαν να ξαναγυρίσουν στα πλοία τους για να μην χάσουν τον προσανατολισμό τους. Στο δάπεδο του προσεισμικού ναού είχε προσαρτηθεί ένας σιδερένιος κρίκος στον οποίο έδεναν τα χέρια των τρελών και με προσευχές προσπαθούσαν να τους θεραπεύσουν.
Ο ναός ιδρύθηκε στις αρχές του 17ου αιώνα και ανήκε στην Βενετική κυβέρνηση, η οποία τον παραχώρησε το 1630 στους κατοίκους του Κεριού. Το 1745 ο ναός ξανακτίστηκε με την οικονομική συνδρομή των κατοίκων και από τότε άρχισε να στολίζεται με έργα τέχνης. Το 1953 ο ναός καταστράφηκε από τον σεισμό και ξανακτίστηκε.
Ο ναός της Παναγίας Κεριώτισσας στο Κερί είναι μια ευρύχωρη μονόκλιτη βασιλική με την κύρια είσοδο στην νότια πλευρά, ενώ μια δευτερεύουσα υπάρχει στην βόρεια και μια ακόμη στην δυτική, η οποία οδηγεί στον νάρθηκα. Στον νάρθηκα υπήρχε η κλίμακα που οδηγούσε στον γυναικωνίτη. Από τον νάρθηκα οδηγείται κανείς στον κυρίως ναό με τα έξι μεγάλα παράθυρα στην νότια και συμμετρικά στην βόρεια πλευρά. Στα ανατολικά ο ναός καταλήγει σε μια μεγάλη κεντρική αψίδα ημιεξαγωνικού σχήματος με τρία παράθυρα. Στην πρόθεση και το διακονικό ανοίγονται δυο μικρές τυφλές κόγχες, ενώ άλλη μια ανοίγεται στον βόρειο τοίχο της πρόθεσης. Η κεντρική κόγχη της πρόθεσης διαμορφώνεται με ξυλόγλυπτο πλαίσιο και κιονίσκους. Ο ναός στεγάζεται με δίκλινη στέγη. Πριν τον σεισμό υπήρχε ένα κωδωνοστάσιο με τέσσερα ανοιχτά τόξα στο άνω τμήμα του και την χρονολογία 1740. Όταν όμως κατέρρευσε από τον σειμό του 1953 χτίστηκε το νέο πυργοειδές κωδωνοστάσιο που πατά σε πλατιά βάση, ενώ ο κορμός είναι πιο στενός και διώροφος με μικρά ανοίγματα. Στο ανώτερο τμήμα του ναού σχηματίζονται τα τοξωτά ανοίγματα για τις καμπάνες. Πάνω σε ένα χαμηλό τύμπανο στηρίζεται ο ημικυκλικός τρούλος.
Στο εξωτερικό του ναού ιδιαίτερος είναι ο πλαστικός διάκοσμος γύρω από την είσοδο και τα παράθυρα. Το τοξωτό άνοιγμα της κύριας εισόδου στηρίζεται πάνω σε πεσσίσκους και έχει ανάγλυφη κλείδα. Εκατέρωθεν της εισόδου δυο κίονες που πατούν πάνω σε ψηλές βάσεις και επιστέφονται με κορινθιακά κιονόκρανα, στηρίζουν ένα απλό επιστύλιο και ένα τοξωτό αέτωμα το οποίο είναι ελλιπές στην κορυφή του. Στο τύμπανο υπάρχει ένα κυκλικό κόσμημα και λίγο πιο πάνω ένα ανθέμιο. Ανάλογη είναι η πλαστική διακόσμηση γύρω από τα παράθυρα της ίδιας πλευράς. Στο εσωτερικό υπάρχει το επίχρυσο ξυλόγλυπτο τέμπλο, έργο των Ιωάννη Γρύπα και Νικολάου Λογοθέτη το 1750. Δεν φέρει επίστεψη και διακρίνεται για την πλούσια φυτική διακόσμηση. Σώζεται η δεσποτική εικόνα της Κοίμησης της Θεοτόκου με την υπογραφή στο κάτω μέρος: α.ψ.ξ.β. χίρ στυλιανού ιερέος σταυράκη του Χριστού ως Βασιλέα των Βασιλέων και Μεγάλου Αρχιερέα, ενυπόγραφο έργο του Απ.Κριεζία (1764), όπως είναι και τα θωράκια με την Διδασκαλία του Ιησού στη Συναγωγή και τον Μυστικό Δείπνο (1769). Ακόμη σώζεται η δεσποτική εικόνα της Παναγίας Κεριώτισσας δεξιοκρατούσας με αργυρή επένδυση και επίχρυσο ξυλόγλυπτο πλαίσιο, τοποθετημένη σε καθέδρα με πλαίσιο και θόλο επίσης επίχρυσα ξυλόγλυπτα. Η εικόνα στηρίζεται στο τέμπλο. Στην Ωραία Πύλη εικονίζεται έργο ενυπόγραφο του Απ.Κριεζία, Ιδέ ο Άνθρωπος (1762) και στα βημόθυρα άγγελοι με τα σύμβολα του Πάθους. Στην επόμενη ζώνη εικονίζεται ολόσωμος ο Χριστός επτανησιακής τέχνης ανάμεσα στους τέσσερις Ευαγγελιστές και δυο Προφήτες. Στο ανώτερο τμήμα βρίσκεται ο Εσταυρωμένος ανάμεσα στις μορφές των Λυπηρών μέσα σε θωράκια.
Πηγές
- Λ.Ζώης, Ιστορία της Ζακύνθου, Αθήνα 1955
- Ντ.Κονόμος, Ηπειρώτες στη Ζάκυνθο, Ιωάννινα 1964
- Ντ.Κονόμος, Εκκλησίες και μοναστήρια στη Ζάκυνθο, Αθήνα 1967
- Δ.Ζήβας, Η Αρχιτεκτονική της Ζακύνθου από τον ΙΣΤ΄ μέχρι τον ΙΘ΄ αιώνα, Αθήνα 1970
- Ντ.Κονόμος, Ζάκυνθος (Πεντακόσια χρόνια 1478 – 1978), Τόμος Δεύτερος. Ύπαιθρος Χώρα, Αθήνα 1979
- Μ.Σκιαδαρέση – Στ.Πισκαρδέλης, Ζάκυνθος. Ιστορία, Λαογραφία, Τέχνη, Περιήγηση, Αθήνα 1993
- W.L.Salvator, Ζάκυνθος (μετ.Α.Αρμένη-Τσουκαλά), Ζάκυνθος 1995