Ο ναός του αγίου Σπυρίδωνα στις Σγούρνες αναφέρεται ήδη στα μέσα του 16ου αιώνα και ανήκει σε παρακείμενη μονή.
Με τον ναό του Αγίου Σπυρίδωνα στις Σγούρνες συνδέεται ένας βράχος στην θάλασσα με το όνομα Κεφάλι του Καλόγερου. Σύμφωνα με την παράδοση ένας καλόγερος που ψάρευε μπροστά από την εκκλησία, έπιασε ένα μεγάλο ψάρι. Όμως του ξέφυγε από το αγκίστρι και πάνω στον θυμό του βλαστήμησε τον άγιο Σπυρίδωνα. Τότε η θάλασσα τον κατάπιε και πέτρωσε το κεφάλι του.
Ο ναός του αγίου Σπυρίδωνα στις Σγούρνες αναφέρεται για πρώτη φορά σε έγγραφο του 1553, όταν παραχωρείται στον μοναχό Στέφανο Λοιδορίτη. Ανήκε σε παρακείμενη μονή που πλέον δεν σώζεται και φαίνεται πως παραχωρούνταν σε μοναχούς με την υποχρέωση να τον διατηρούν σε καλή κατάσταση. Σταδιακά αποκτά και χερσαία περιουσία, όπως φαίνεται από έγγραφο του 1707, όπου γίνεται λόγος για ελαιόδεντρα του ναού στον Αβριακό.
Ο ναός είναι μονόχωρος με προσανατολισμό στα νοτιοανατολικά. Η κόγχη του ιερού δεν ξεχωρίζει από το περίγραμμα του ναού. Στεγάζεται από δίρριχτη στέγη. Η είσοδος στον ναό βρίσκεται στο μέσο της βόρειας πλευράς που θεωρείται η κύρια όψη απέναντι από την θάλασσα. Η όψη αυτή τονίζεται με την παρουσία μιας στοάς. Δυτικότερα πάνω στην είσοδο προς τον ναό και τα κτίρια της μονής σώζεται το απλού τύπου κωδωνοστάσιο με δυο τοξωτά ανοίγματα για τις καμπάνες. Στα δυτικά σώζονται τα ερείπια του κελιού της μικρής μονής και μια κυκλική γούρνα.
Σώζεται στο δάπεδο κοντά στην Αγία Τράπεζα ο ανάγλυφος δικέφαλος αετός. Ο ναός κοσμούνταν με ένα ξυλόγλυπτο τέμπλο ηπειρωτικής τέχνης με το Δωδεκάορτο. Στο άνω τμήμα του ανάμεσα σε φύλλα αμπέλου εικονίζεται ο Χριστός με τους μαθητές και διαβάζουμε την επιγραφή: δέησις τον δούλον σου ΑντωνίουΝήκου και Διμητρήου ψαρομήληνκα γασταλντων 1742 Τα βημόθυρα έφεραν τις μορφές των Τριών Ιεραρχών (1,87 x 0,63μ). Κινητά ευρήματα – Είδη μικροτεχνίας: Στον ναό υπήρχε εικόνα της Θεοτόκου με παράσταση των Εισοδίων στο κάτω τμήμα ((0,92 x 0,49μ) και μια ακόμα ημικατεστραμμένη της Θεοτόκου Γλυκοφιλούσας (0,69 x 0,52μ). Παράλληλα: Ο ναός βρίσκεται κοντά στο χωριό Αργάσι.
Πηγές
- Λ.Ζώης, Ιστορία της Ζακύνθου, Αθήνα 1955
- Ντ.Κονόμος, Εκκλησίες και μοναστήρια στη Ζάκυνθο, Αθήνα 1967
- Ντ.Κονόμος, Ζάκυνθος (Πεντακόσια χρόνια 1478 – 1978), Τόμος Δεύτερος. Ύπαιθρος Χώρα, Αθήνα 1979
- W.L.Salvator, Ζάκυνθος (μετ.Α.Αρμένη-Τσουκαλά), Ζάκυνθος 1995