Ο ναός της Λαγκαδιώτισσας στο Άνω Γερακάρι ιδρύθηκε το 1510 από τον ιερωμένο Νικόλαο Βορίση, ενώ σύντομα δίπλα του ιδρύθηκε και μια γυναικεία μονή. Ο ναός αργότερα γίνεται ενοριακός. Δεν υπάρχουν πληροφορίες για την ιστορία του ναού τα επόμενα χρόνια. Το 1953 ο ναός καταστράφηκε από τον σεισμό και σύντομα ξανακτίστηκε.
Ο ναός ιδρύθηκε στην θέση όπου ο ιερωμένος Νικόλαος Βορίσης έβλεπε κάθε βράδυ ένα αχνό φως, για αρκετό καιρό. Όταν πλησίασε βρήκε την εικόνα και αρχικά έβαλε ένα καντήλι στην θέση της και αργότερα έκτισε τον ναό.
Ο ναός της Λαγκαδιώτισσας στο Άνω Γερακάρι ιδρύθηκε από τον ιερωμένο Νικόλαο Βορίση το 1510, στην θέση όπου είχε βρει την εικόνα της Παναγίας. Τότε χτίστηκε δίπλα του και μια γυναικεία μονή, η οποία όμως γρήγορα διαλύθηκε, ενώ ο ναός ανακαινίστηκε και έγινε ενοριακός. Το 1686 μια πειρατική επιδρομή στην περιοχή άφησε τα ίχνη της σε μια εικόνα της Παναγίας. Δεν υπάρχουν πληροφορίες για την ιστορία του ναού στα επόμενα χρόνια. Το 1953 ο ναός καταστράφηκε από τον σεισμό, αλλά ξανακτίστηκε.
Ο ναός της Παναγίας Λαγκαδιώτισσας είναι μια μονόκλιτη βασιλική με δυο την κύρια είσοδο την νότια πλευρά ανάμεσα σε δυο παράθυρα, ενώ στα άκρα υπάρχουν δυο μικρά. Την ίδια διαμόρφωση έχει και η βόρεια πλευρά. Στα δυτικά υπάρχει άλλη μια είσοδος. Στα αντολικά διαμορφώνεται μια ημιεξαγωνική αψίδα με ένα παράθυρο ανάμεσα σε δυο μικρότερες ημικυκλικές. Στα ανατολικά του ναού διατηρείται το απλού τύπου κωδωνοστάσιο. Το τοξωτό άνοιγμα στο κάτω τμήμα του κορμού του με την ανάγληφη κλείδα πλαισιώνεται από ψευδοπαραστάδες με απλά επίκρανα. Πάνω από το άνοιγμα πάνω σε μια ανάγλυφη πλάκα διατηρείται ανάγλυφος ρόδακας. Στα δεξιά και αριστερά του κορμού του κωδωνοστασίου προσαρτούνται μεγάλοι ανάγλυφοι έλικες πάνω σε ψηλές βάσεις με ανεστραμμένα επίκρανα. Το κάτω τμήμα του κορμού επιστέφεται από γείσο και ακολουθεί μια νεοκλασική σύνθεση από τρίγλυφα και μετόπες με ρόδακες που επιστέφεται από οδοντωτή ταινία και έντονα προεξέχον γείσο. Στο επόμενο τμήμα υπάρχουν τα τοξωτά ανοίγματα για τις καμπάνες που διαμορφώνονται από πεσσούς που κοσμούνται με ψευδοπαραστάδες με ιωνικά επίκρανα. Μεσολαβεί μια παρόμοια σύνθεση με τρίγλυφα και μετόπες μικρότερου πλάτους και έπειτα η επίστεψη που ουσιαστικά αποτελείται από ένα τοξωτό άνοιγμα.
Στο εσωτερικό του ναού ξεχωρίζει το ξυλόγλυπτο τέμπλο του 17ου αιώνα, έργο αγνώστου. Πρόκειται για μια αυστηρή και λιτή σύνθεση. Σώζονται οι δεσποτικές του Ιωάννη Προδρόμου, του Χριστού Παντοκράτορα, της Παναγίας Βρεφοκρατούσας με αργυρή επένδυση και της Κοίμησης της Θεοτόκου. Επιστέφονται με τοξωτά αετώματα με γραπτά χερουβείμ. Ακολουθεί το λιτό επιστύλιο με την γραπτή διακόσμηση και οδοντωτή ταινία. Στην επόμενη ζώνη ανάμεσα σε παραστάδες τοποθετήθηκε η εικόνα του Χριστού στο κέντρο και ανάμεσα σε Ιεράρχες. Στην επίστεψή του υπήρχαν ο Εσταυρωμένος και τα Λυπηρά, επίσης έργα του 17ου αιώνα.
Στον γυναικωνίτη σώζεται η εικόνα της Θεοτόκου Οδηγήτριας, ενώ στην πίσω όψη εικονίζεται η Σταύρωση, όπως φάνηκε μετά την συντήρηση στο Βυζαντινό Μουσείο Ζακύνθου. Είναι έργο του 14ου (ή 16ου) αιώνα και στην κύρια όψη φέρει σημάδια από γιαταγάνι στο πρόσωπο και στο στήθος, προφανώς από την επιδρομή των πειρατών. Μετά την επιδρομή χαράχτηκε με αιχμηρό αντικείμενο πάνω στο δεξί χέρι της Θεοτόκου ένα σταυρό και ΙΣ – ΧΣ ΝΙΚΑ στις άκρες του. Ακόμη στον γυναικωνίτη σώζονται άλλες δυο εικόνες του 16ου – αρχές 17ου αιώνα, του Χριστού Βασιλέα Βασιλευόντων και Μεγάλου Αρχιερέα και του Αγίου Νικολάου. Επίσης σώζεται ένα ξυλόγλυπτο τετράποδο ενετικής τέχνης και ο Εσταυρωμένος του Νικόλαου Κουτούζη στο Ιερό. Παράλληλα: Στο Άνω Γερακάρι παράλληλα με τον ναό της Παναγίας Λαγκαδιώτισσας λειτουργούσε και ο ναός του Ιωάννη Προδρόμου και του αγίου Νικολάου των Ξένων στο Ανεμογδούρι.
Πηγές
- Λ.Ζώης, Ιστορία της Ζακύνθου, Αθήνα 1955
- Ντ.Κονόμος, Εκκλησίες και μοναστήρια στη Ζάκυνθο, Αθήνα 1967
- Ντ.Κονόμος, Ζάκυνθος (Πεντακόσια χρόνια 1478 – 1978), Τόμος Δεύτερος. Ύπαιθρος Χώρα, Αθήνα 1979