Ο ναός του Αγίου Νικολάου στο Λαγοπόδο μπορεί να χρονολογηθεί με βάση τις τοιχογραφίες της βόρειας πλευράς στον 11ο αιώνα. Η μορφή του αγίου Νικολάου εντάσσεται στην Παλαιολόγεια τέχνη. Υπάρχουν ίχνη μεταγενέστερων επεμβάσεων στο εσωτερικό της σπηλιάς, όμως δεν μπορούν να χρονολογηθούν. Οι σεισμοί προκάλεσαν πολλές ζημιές κυρίως στις τοιχογραφίες και στην στέγη του ναού.
Ο ναός διαμορφώθηκε μπροστά στο άνοιγμα της σπηλιάς. Η είσοδός του βρίσκεται στα νότια και μπροστά της σχηματίζεται ένα τόξο που οδηγεί στο εσωτερικό της σπηλιάς. Στα ανατολικά του ναού υπάρχει μια μικρή τυφλή κόγχη.
Ενδιαφέρουσες είναι οι τοιχογραφίες που κοσμούν το εσωτερικό του ναού και χρονολογούνται στον 11ο και 12ο αιώνα. Στα δυτικά σώζεται η εικόνα του Αγίου Γεωργίου, στα βόρεια στην κάτω ζώνη ο άγιος Κήρυκος, ενώ στην ανώτερη ένας άλλος άγιος. Στα εσωρράχια του τόξου σώζονται τμήματα όρθιων αγίων, του Αγίου Ισίδωρου και Προκόπιου, ενώ στα βορειοδυτικά διακρίνεται στην κάτω ζώνη ο Ιωάννης ο Πρόδρομος και δίπλα του μάλλον η Παναγία και ανατολικότερα ο Πρωτομάρτυρος Στέφανος. Στην ανώτερη ζώνη εικονίζεται μια ηλικιωμένη ανδρική μορφή δίπλα σε ένα άλογο, το υπόλοιπο της παράστασης έχει φθαρεί.
Στην περιοχή του Λαγοπόδου λειτουργούν παράλληλα ο ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα και ο ιδιωτικός ναός της Παναγίας Απερπισμένης.
Την ίδια μορφή με τον ναό του αγίου Νικολάου στο Λαγοπόδο έχει το καθολικό της μονής της αγίας Παρασκευής στα Λέπεδα Κεφαλονιάς. Οι τοιχογραφίες του ναού ανάγονται στον 12ο αιώνα και ανήκουν σε μια μεγαλύτερη ομάδα μνημείων από τον 10ο έως και τον 13ο αιώνα στη Ζάκυνθο και την Κεφαλονιά. Πρόκειται για τον ναό του αγίου Νικολάου του Μεγαλομμάτη στον Σκοπό, το καθολικό της μονής της Αναφωνήτριας στη Ζάκυνθο και του ναού των αγίων Αναργύρων στην Πάστρα και του αγίου Γεωργίου στην Κοντογενάδα στην Κεφαλονιά.
Πηγές
- Λ.Ζώης, Ιστορία της Ζακύνθου, Αθήνα 1955 Π.Λ.Βοκοτόπουλος, Η βυζαντινή τέχνη στα Επτάνησα, Κερκυραϊκά Χρονικά XV, 1970, 148-179
- Ντ.Κονόμος, Ζάκυνθος (Πεντακόσια χρόνια 1478 – 1978), Τόμος Δεύτερος. Ύπαιθρος Χώρα, Αθήνα 1979
- Μ.Σιδηροκαστρίτη – Στ.Πισκαρδέλης, Ζάκυνθος. Ελλάδα. Ιστορία, Λαογραφία, Τέχνη, Περιήγηση, Αθήνα 1993
- Μ.Ρουσέα, Οι άγνωστες τοιχογραφίες της Ιεράς Μονής Αναφωνήτριας, Μονές της Ζακύνθου. Ιστορία-Αρχιτεκτονική- Τέχνη. Πρακτικά επιστημονικής ημερίδας, 16 Νοεμβρίου 1996, Ζάκυνθος 1998, σ. 181-191