Ο ναός της αγίας Αικατερίνης του Σινά ακολουθεί τον τύπο της μονόκλιτης βασιλικής. Περιβάλλεται από περίβολο δίπλα στην είσοδο του οποίου βρίσκεται το πυργοειδές καμπαναριό. Τα υπόλοιπα κτίσματα της μονής δεν είναι ορατά.
Δεν σώζονται τα κτίρια της μονής, εκτός από το καθολικό και το καμπαναριό. Μετά τον σεισμό του 1953, ο ναός που είχε υποστεί αρκετές ζημιές αναστηλώθηκε πρόχειρα. Επίσης έπεσε ο τρούλος του καμπαναριού, στο οποίο δόθηκε τελικά μια διαφορετική μορφή.
Ο ναός είναι κλειστός και το μοναστήρι δεν λειτουργεί.
Ο ναός και το μοναστήρι χτίζονται από τον Κρητικό Γρηγόριο Θεοδώρου Σαβόγια το 1664 και στις 22 Νοεμβρίου αφιερώνονται ως μετόχι της αγίας Αικατερίνης του Σινά, πράξη που επικυρώνεται μόλις το 1675 από τον Προβλεπτή της Ζακύνθου. Το μοναστήρι αποκτά μεγάλη φήμη, αλλά και μεγάλη περιουσία. Όμως λεηλατήθηκε από αρχαιοκάπηλους, ενώ μετά τον σεισμό του 1953, υπάρχει μονάχα ο ναός, που πρόχειρα αναστηλώθηκε.
Ο ναός και η μονή χτίστηκαν από τον Γρηγόριο Θεοδώρου Σαβόγια το 1664. Στις 22 Νοεμβρίου 1669 η εκκλησία και η γύρω περιοχή αφιερώνονται ως μετόχι της αγίας Αικατερίνης του Σινά, όμως η πράξη αυτή θα ακυρωθεί στις 25 Σεπτεμβρίου 1671 από τον Προβλεπτή Ζακύνθου Ιερώνυμο Ιουστινιάνη. Με το συμβόλαιο της 23ης Ιανουαρίου 1675, αφού έγιναν κάποιες αλλαγές στους όρους, αφιερώθηκε εκ νέου ο ναός και η μονή, πράξη που τελικά επικυρώθηκε από τον Προβλεπτή Βενάρδο Ναυαγέρο. Η μονή αποκτά μια σημαντική συλλογή αρχαίων κωδίκων και σπάνιων εκδόσεων, που όμως διασκορπίστηκε από αρχαιοκάπηλους, μαζί με τα υπόλοιπα έργα τέχνης που είχε. Το αρχικό σχέδιο του ναού άλλαξε εξαιτίας των αλλεπάλληλων σεισμών. Με βάση συμβόλαια που έχουν βρεθεί πρέπει να υποθέσουμε πως μια σημαντική ανακαίνιση του ναού έγινε το 1825. Με τον σεισμό του 1893 έπεσε το ψηλό καμπαναριό, το οποίο αντικαταστάθηκε από ένα χαμηλότερο, το οποίο επίσης δεν άντεξε στον σεισμό του 1953. Και ο ναός υπέστη ζημιές στον τελευταίο σεισμό.
Ο ναός της Αγίας Αικατερίνης του Σινά ακολουθεί τον αρχιτεκτονικό τύπο της μονόκλιτης βασιλικής. Το ιερό βρίσκεται στα ανατολικά και η είσοδος στη βόρεια πλευρά του. Σύμφωνα με παλιό σχέδιο αρχικά στη βόρεια πλευρά υπήρχε στοά με έξι πεσσούς από αγκωνάρι, η οποία πλέον έχει αφανιστεί. Επίσης σώζεται ο περίβολος της μονής με την είσοδο στα βόρεια και δίπλα προς τα δυτικά βρίσκεται το καμπαναριό. Αρχικά ήταν ψηλό και πυργοειδές, όμως κατέρρευσε με τον σεισμό του 1893. Στη θέση του χτίστηκε ένα πυργοειδές επίσης καμπαναριό με βαριές αναλογίες. Πατά πάνω σε στιβαρή κωνική βάση και έχει μικρό ύψος. Στεφόταν με τρούλο, όμως καταστράφηκε με τον σεισμό του 1953 και πλέον πάνω στη βάση έχουν τοποθετηθεί οι καμπάνες.
Στο εσωτερικό ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί το επιχρυσωμένο ξυλόγλυπτο τέμπλο, έργο του Αντζουλέτου Μοσκέτη από την Κρήτη (1825). Είναι εξόχως περίτεχνο και στην κορωνίδα φέρει όφεις και γοργόνες που κρατούν εικόνες. Ξεχωρίζουν οι δεσποτικές εικόνες του τέμπλου: οι Τρεις Ιεράρχες, η Θεοτόκος Βρεφοκρατούσα πάνω σε θρόνο με τις επιγραφές: Μήτηρ Θεού. Η Πάντων Ελπίς, ο Χριστός Παντοκράτωρ σε θρόνο, “Γύναι τι κλαίεις;” , “Μη μου άπτου”, Μαρία η Μαγδαληνή. Στην Ωραία Πύλη εικονίζεται η Θεοτόκος Βρεφοκρατούσα, ενώ στις πλαϊνές ολόσωμοι οι Αρχάγγελοι Μιχαήλ και Γαβριήλ, έργα του ιερέα Ν.Καντούνη (1825). Στις υποθυρίδες εικονίζονται οι απόστολοι Πέτρος και Παύλος (1,03 x 0,29μ) με την υπογραφή του ζωγράφου: χειρ του Μιχαήλ του Δαμασκηνού.
Κινητά ευρήματα – Είδη μικροτεχνίας: Ο ναός της αγίας Αικατερίνης του Σινά απέκτησε μια πολύ πλούσια και σημαντική συλλογή ιερών εικόνων και κειμηλίων, πολλά από τα οποία σώθηκαν ως τις μέρες μας. Από τις πιο σημαντικές αναφέρονται οι παρακάτω: Οι άγιοι Δέκα της Κρήτης με επιγραφή στο κάτω μέρος: Δέησις του δούλου του θεού Ιερεμίου του Μοναχού της Κων[σταντινουπολίοτυ]. Χειρ Συλβέστρου Ιερομονάχου του Θεοχάρη (1,10 x 1,00μ), Άγιος Αντώνιος με δέκα οσίους. Αριστερά και δεξιά της εικόνας η επιγραφή: Χειρ Δημητρίου Ιερέως (1,15 x 0,80μ) Αγία Τριάδα με την επιγραφή: δέησις της δούλης του Θεού Αικατερίνης και των τέκνων αυτής. Πρόκειται για έργο άγνωστου καλλιτέχνη του 17ου αιώνα. Συνθετική παράσταση Υποδοχής Αρχιερέα στο Σινά που κάλυπτε όλο το στηθαίο του γυναικωνίτη, έργο του Ν.Καντούνη (1825).
Πηγές –Βιβλιογραφία- Ιστότοποι
- Λ.Ζώης, Ιστορία της Ζακύνθου, Αθήνα 1955
- Λ.Χ.Ζώης, Ναός και Μονή εν Ζακύνθω. Μετόχιον της εν τω Αγίω Όρει του Σινά Μονή της Αγίας Αικατερίνης, Κρητικά Χρονικά τόμος Θ ́(1955), 513 κ.ε.
- Ντ.Κονόμος, Ηπειρώτες στη Ζάκυνθο, Ιωάννινα 1964
- Ντ.Κονόμος, Ζάκυνθος (Πεντακόσια χρόνια 1478 – 1978), Τόμος Δεύτερος. Ύπαιθρος Χώρα, Αθήνα 1979
- W.L.Salvator, Ζάκυνθος (μετ.Α.Αρμένη-Τσουκαλά), Ζάκυνθος 1995
- Μ.Κολυβά, Χειρόγραφοι κώδικες μονών και ναών της Ζακύνθου στη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη, Μονές της Ζακύνθου. Ιστορία-Αρχιτεκτονική-Τέχνη. Πρακτικά επιστημονικής ημερίδας, 16 Νοεμβρίου 1996, Ζάκυνθος 1998, σ. 35-58