Ο ναός του αγίου Νικολάου στον Μώλο χτίστηκε από τους ναύτες της Ζακύνθου το 1561 σε ένα μικρό νησάκι του Αιγιαλού, το οποίο με τις διαδοχικές επιχωματώσεις ενώθηκε τελικά με την στεριά. Ο ναός ανήκε στην συντεχνία των ναυτών και των σιτεμπόρων. Το 1607 χτίζεται νέος ναός μεγαλύτερος, ο οποίος καταστράφηκε από τον σεισμό του 1953 και ξαναχτίστηκε σχεδόν άμεσα. Παραδόσεις: Στον ναό του αγίου Νικολάου του Μώλου ιερούργησε το 1583 ο Αρχιεπίσκοπος Διονύσιος Σιγούρος, μάλιστα σώζεται ο σταυρός που χρησιμοποιούσε σε αγιασμούς ο ίδιος. Με διαταγή του Γενικού Ναυάρχου πάνω στο κωδωνοστάσιο υπήρχε φανός για τους ναυτικούς που πλησίαζαν στο νησί. Τα εμπορικά πλοία και οι λέμβοι υποχρεούνταν να πληρώνουν συγκεκριμένα ποσά για την συντήρηση του φανού. Φάσεις: Ο ναός του αγίου Νικολάου του Μώλου χτίστηκε το 1561 από τους ναύτες της Ζακύνθου. Αρχικά βρισκόταν σε ένα νησάκι που τελικά ενώθηκε με τη Ζάκυνθο λόγω των διαδοχικών επιχώσεων. Ανήκε στην συντεχνία των ναυτών και των σιτεμπόρων. Στις 8 Ιανουαρίου 1607 λήφθηκε η απόφαση να χτιστεί ένας νέος και μεγαλύτερος ναός, ο οποίος κοσμήθηκε με σημαντικά έργα τέχνης. Το 1612 ο ναός έγινε σταυροπηγιακός σύμφωνα με την επιγραφή που είναι εντοιχισμένη πάνω από την κεντρική είσοδο: ΙΣ ΧΣ ΣταυΡοΠηΓιΟΝ MDCXII
Ο ναός του αγίου Νικολάου του Μώλου είναι μια τυπική μονόκλιτη βασιλική της Ζακύνθου.Η κύρια είσοδος βρίσκεται στην νότια πλευρά ανάμεσα σε δυο μεγάλα παράθυρα, όπως διαμορφώνεται και η βόρεια πλευρά, χωρίς όμως την είσοδο. Στα δυτικά υπάρχει μια δευτερεύουσα θύρα και δυο μικρά παράθυρα. Το Ιερό βρίσκεται στα ανατολικά, όπου ανοίγεται μια κεντρική ημικυκλική αψίδα με ένα μικρό παράθυρο και ψηλότερα από την αψίδα δυο ορθογώνια παράθυρα και ένας φεγγίτης. Έχει διαπιστωθεί πως ένα μικρό τμήμα του δυτικού τοίχου του ναού και ο βορεινός του τοίχος είναι κατασκευασμένοι από λαξευτούς ορθογώνιους λίθους κατά το πλινθοπερίκλειστο σύστημα που συναντάται στην ηπειρωτική Ελλάδα, ενώ οι υπόλοιποι τοίχοι αποτελούνται από ισόδομη λαξευτή τοιχοποιία με μεγαλύτερους λίθους από ψαμμίτη του Γέρακα. Ο ναός ακολουθεί το τυπικό των μεταγενέστερων ζακυνθινών ναών. Εξωτερικά οι όψεις ακολουθούν απόλυτη συμμετρία με την παρουσία μονάχα δυο παραθύρων στις μακρές πλευρές. Μόνο το μικρό παράθυρο του Ιερού διαταράσσει την αυστηρή πειθαρχία των όψεων. Τα δυο παράθυρα στις μακρές πλευρές αντιστοιχούν εσωτερικά στον χώρο του κυρίως ναού. Το τρίτο και μικρότερο παράθυρο ενισχύει τον φωτισμό του ιερού. Το κωδωνοστάσιο διαιρείται σε τρεις καθ’ ύψος ζώνες. Η κατώτερη αντιστοιχεί με την βάση και στηρίζει την θέση των καμπάνων, οι οποίες βρίσκονται πανω σε τριπλό τοξωτό άνοιγμα. Επιστέφεται από ένα τριγωνικό αέτωμα. Για την άνοδο έχει κατασκευαστεί μια λίθινη κλίμακα πίσω από το κωδωνοστάσιο. Στην προσεισμική του φάση υπήρχε στην κορυφή του ένας φάρος.
Πηγές
- Λ.Ζώης, Ιστορία της Ζακύνθου, Αθήνα 1955
- Ντ.Κονόμος, Εκκλησίες και μοναστήρια στη Ζάκυνθο, Αθήνα 1967
- Δ.Ζήβας, Η Αρχιτεκτονική της Ζακύνθου από τον ΙΣΤ΄ μέχρι τον ΙΘ΄ αιώνα, Αθήνα 1970
- Ντ.Κονόμος, Ζάκυνθος (Πεντακόσια χρόνια 1478 – 1978). Τόμος Πρώτος, Καστρόλοφος και Αιγιαλός, Αθήνα 1979
- Ντ.Κονόμος, Ζάκυνθος. Πεντακόσια χρόνια (1478 – 1978). Τέχνης Οδύσσεια, Τ.5, τεύχ.Β΄, Θρησκευτική τέχνη. Αρχιτεκτονική – Ξυλογλυπτική – Αργυρογλυπτική, Αθήνα 1989
- Μ.Σκιαδαρέση – Στ.Πισκαρδέλης, Ζάκυνθος. Ιστορία, Λαογραφία, Τέχνη, Περιήγηση, Αθήνα 1993
- W.L.Salvator, Ζάκυνθος (μετ.Α.Αρμένη-Τσουκαλά), Ζάκυνθος 1995
- Αρ.Μιχαλόπουλος – Β.Μηνακάκης, Επτάνησα, Αθήνα 2003
- Ζ.Α.Μυλωνά, Μουσείο Ζακύνθου, Αθήνα 1998