Γεννήθηκε στη Ζάκυνθο και βαπτίστηκε στις 28 Ιανουαρίου 1768. Η οικογένειά του ήταν πλούσια κα με παράδοση λογιοσύνης, ήταν γιος του Ιωάννη Καντούνη, γιατρού, ποιητή και συγγραφέα. Υπήρξε μαθητής του δασκάλου Αντ. Μαρτελάου και των ζωγράφων Γ. Κοράη και Ν. Κουτούζη, από τους οποίους ο δεύτερος επηρέασε περισσότερο το έργο του και σύμφωνα με την παράδοση, τον απέβαλε από το εργαστήριό του από φθόνο. Ο ίδιος πάντως δήλωνε αυτοδίδακτος, όπως φαίνεται και στο επίγραμμα μιας αυτοπροσωπογραφίας του (Εθνική Πινακοθήκη). Η επίδραση του Κουτούζη πάντως είναι εμφανής τόσο στο έργο του όσο και στην ιδιωτική του ζωή, αφού, ακολουθώντας το παράδειγμά του, χειροτονήθηκε ιερέας στο ναό της Ευαγγελίστριας στη Ζάκυνθο. Έγινε κληρικός το 1786 και διετέλεσε εφημέριος της Ευαγγελιστρίας Ζακύνθου, όπως μαρτυρούν τα βιβλία της εκκλησίας. Το 1803 συμφώνησε με τους επιτρόπους του κατεστραμμένου σήμερα ναού της Αγίας Παρασκευής στην πόλη Ζακύνθου να γράψη 12 εικόνας, ειλημμένας εκ της ιεράς ιστορίας αντί 40 χρυσών τσεκινίων. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και εξορίστηκε από τους Άγγλους το 1821 στον απόκρημνο σκόπελο με το όνομα ο Δίας, δυτικά των ακτών της Κεφαλονιάς, λόγω των φιλελεύθερων φρονημάτων του, όπου φιλοτέχνησε και το “Μυστικό Δείπνο”. Το 1823 τιμήθηκε με το οφίκιο του Μεγάλου Σακελλαρίου και το 1825 αναφέρεται στον κώδικα της Αγίας Αικατερίνης Σινά στη Ζάκυνθο για την εικονογραφία οπού εδούλευσε 100 τάλαρα. Το έργο του περιλαμβάνει θρησκευτικές συνθέσεις και προσωπογραφίες. Στο θρησκευτικό μέρος ανήκουν εικονογραφήσεις στους ναούς των Αγίων Πάντων, των Αγίων Αποστόλων, της Παναγίας του Τσουρούφλη, της Αγίας Παρασκευής, της Οδηγήτριας και της Χρυσοπηγής στη Ζάκυνθο, οι οποίες δεν σώζονται. Στο Μουσείο Ζακύνθου φυλάσσονται συνθέσεις από το ναό της Πικριδιώτισσας, των Αγίων Αναργύρων, του Αγίου Γεωργίου της Κυπριάνας, της Επισκοπιανής, του Αγίου Ανδρέα του Αβούρη, του Αγίου Αντωνίου του Ανδρίτση κ. ά., ενώ επί τόπου σώζονται συνθέσεις στο Καθολικό της Μονής της Πλατυτέρας στην Κέρκυρα και στο ναό της Αγίας Αικατερίνης του Σινά στη Ζάκυνθο. Για την απόδοση των συνθέσεων αυτών πρότυπό του υπήρξε το έργο του Κουτούζη, αλλά και έργα Ιταλών και Φλαμανδών που κυκλοφορούσαν ευρέως σε χαρακτικά φύλλα την εποχή εκείνη στα Επτάνησα. Από τον Κουτούζη επηρεάστηκε και στις προσωπογραφίες του, μαζί δε αποτελούν τους θεμελιωτές της κοσμικής ζωγραφικής και ιδιαίτερα της προσωπογραφίας. Πέθανε στις 25 Απριλίου 1834, αφήνοντας αυτόγραφη διαθήκη, στην οποία βρίσκονται ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τη ζωή και την περιουσία του. Μαθητές του υπήρξαν ο Δ. Καλιβωκάς, ο Α. Ρίφιος, ο Δ. Τσόκος κ.ά.
Στην προσωπογραφία του από τον Καντούνη ο κόντε Πάνος Βαλσαμάκης απεικονίζεται καθιστός λίγο πάνω από τη μέση, ώριμος άντρας με ολόλευκα μαλλιά. Στρέφει τον κορμό του με την τυπική συνταγή της εποχής κατά τρία τέταρτα προς τα δεξιά και το πρόσωπο κατά τρία τέταρτα προς τα αριστερά. Είναι ντυμένος με πολυτελή αστική ενδυμασία, άσπρο πουκάμισο με φουλάρι με δαντελένιες λεπτομέρειες και μαύρο σακάκι.
Έχει φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά προσώπου που τονίζονται από την οξεία μύτη και το βαθύ εσωστρεφές βλέμμα. Κρατάει άνετα το αριστερό του χέρι στο στήθος κάτω από το σακάκι, μια χειρονομία γνωστή από ανδριάντες της αρχαιότητας. Στο δεξί του χέρι κρατά κάρτα ευγενείας με την επιγραφή: Al Nobile Signore / Sig. Pietro Conte Valsamachi…Ceffalonia, η οποία τοποθετεί ταξικά τον εικονιζόμενο στο κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο ανήκε και εκπροσωπεί.
Η τάση αυτή που καθιερώθηκε τον δέκατο έκτο αιώνα εξέλιπε σταδιακά στον δέκατο ένατο αιώνα, ο οποίος εξύψωνε πλέον την αστικές και πολιτικές προσωπικότητες, που στηριζόταν όχι στην αίγλη της καταγωγής αλλά στις προσωπικές ικανότητες και αξίες. Η αντιθετική κίνηση του σώματος σε συνδυασμό με τη ζωηρότητα του προσώπου και την στιλπνότητα των χρωμάτων χαρίζει στη μορφή ενεργητικότητα και οδηγεί σταδιακά το βλέμμα του θεατή στο σοβαρό πρόσωπο, ώστε να ολοκληρωθεί το επιβλητικό και επίσημο ύφος του έργου. Πρόκειται για μια συμβατική, νατουραλιστική προσωπογραφία, με τις εμφανέστατες επιρροές της βενετσιάνικης ζωγραφικής που κυριαρχούσε τότε στη Ζάκυνθο.
Στην επίσης χαρακτηριστική προσωπογραφία του Μαρίνου Βέγια παρατηρούμε ανάλογες τάσεις προβολής του απεικονιζόμενου. Από σκοτεινό βάθος αναδύεται σχεδόν σε πρώτο πλάνο η μορφή ώριμου άντρα που στρέφει κατά τρία τέταρτα προς τα αριστερά ως προς τον θεατή τον κορμό και μετωπικά το πρόσωπο. Στο πρόσωπο, με το στενό μέτωπο, τα ισχνά χείλη, το δυναμικό πηγούνι και το διεισδυτικό βλέμμα, αποτυπώνεται το εξουσιαστικό και κοινωνικό κύρος του γερουσιαστή Βέγια.
Η σύνθεση είναι ιδιαίτερα επιβλητική με την επίσημη μαύρη στολή με τα χρυσαφί σηρείτια, τη δαντέλλα του λευκού πουκάμισου, την κόκκινη-γαλάζια ταινία και το παράσημο των Αγίων Μιχαήλ και Γεωργίου στο στήθος του Βέγια. Το δεξί χέρι του είναι μέσα στο ένδυμα, ενώ με το αριστερό του κρατεί πινακίδα με την επιγραφή: Presidente del Senato/ Corfu/ Πρόεδρος της Συγκλήτου/ Κέρκυρα.
Τίτλος: Η Αποκαθήλωση Διαστάσεις: 142.8Χ67,8Χ1,5εκ.
Υλικά: Λάδι σε ξύλο Χρονολόγηση:18ος αι.-19ος αι. Τόπος: Μουσείο Ζακύνθου
Περιγραφή του έργου: Ψηλά αριστερά ο Ιωσήφ, χαμηλότερα δεξιά ο Νικόδημος, με το κάλυμμα Εβραίου αξιωματούχου στο κεφάλι, και μαθητές, επάνω σε δύο σκάλες που στηρίζονται στην οριζόντια κεραία του Σταυρού, κατεβάζουν το σώμα του Χριστού επάνω σε άσπρο σεντόνι, ενώ άλλοι μαθητές κάτω από τη σκάλα το υποδέχονται. Στην άκρη δεξιά, όρθιος ο Ιωάννης σκουπίζει τα δακρυσμένα μάτια του. Κάτω αριστερά, η Παναγία ημιλιπόθυμη υποβαστάζεται από νεαρό αγένειο άνδρα. Δεξιά τα καρφιά και το ακάνθινο στεφάνι. Το σύμπλεγμα των μορφών οργανώνεται σε στενό χώρο γύρω από τη διαγώνιο που ορίζεται από το σώμα του Χριστού με τη μελανή ωχρότητα και το λευκό σάβανο. Το χρώμα τους γίνεται ρυθμιστής των στοιχείων της σύνθεσης και τονίζει ακόμα περισσότερο την ένταση του δράματος. Τη δυναμική και ζωηρή σχέση ου αναπτύσσεται ανάμεσα στα πρόσωπα που κατεβάζουν και σε εκείνα που δέχονται το άψυχο σώμα διακόπτει μόνο η Παναγία και ο Ιωάννης. Ο ζωγράφος αντιγράφει το γνωστό ομώνυμο πίνακα του Rubens, βασισμένος σε κάποιο χαρακτικό, αντιστρέφοντας όμως τη σύνθεση και επιφέροντας κάποιες αλλαγές στο κάτω τμήμα της παράστασης. Ο Καντούνης, ως ορθόδοξος ιερέας, προσπάθησε να αποκαταστήσει το θέμα στην ορθή βιβλικών λεπτομερειών, τον υπερτονισμένο ρεαλισμό και τον αισθησιασμό του προτύπου, που αποδυναμώνουν τη συμβολική σύνδεση της αποκαθήλωσης με τη Θεία Ευχαριστία.: Το έργο του Καντούνη περιλαμβάνει θρησκευτικές συνθέσεις και προσωπογραφίες. Για την απόδοση των συνθέσεών του πρότυπό του υπήρξε το έργο του Κουτούζη, αλλά και έργα Ιταλών και Φλαμανδών που κυκλοφορούσαν ευρέως σε χαρακτικά φύλλα την εποχή εκείνη στα Επτάνησα. Από τον Κουτούζη επηρεάστηκε και στις προσωπογραφίες του, μαζί δε αποτελούν τους θεμελιωτές της κοσμικής ζωγραφικής και ιδιαίτερα της προσωπογραφίας. Η ανάπτυξη της αστικής τάξης εξηγεί και την άνθηση του κοσμικού είδους της προσωπογραφίας στα Επτάνησα, κατά το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα. Η αστική προσωπογραφία έχει εμβληματικό χαρακτήρα: η στάση, η περιβολή και τα στοιχεία που τη συνοδεύουν τονίζουν την τάξη, το επάγγελμα, τη θέση του ατόμου μέσα στην κοινωνία. Συχνά όμως αποτελούν και διεισδυτικά ψυχογραφήματα. Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα αυτού του είδους της προσωπογραφίας, όπου εικονίζεται ο Φαρμακοποιός Δικόπουλος ενώ ετοιμάζεται να γράψει ή να εκτελέσει μια φαρμακευτική συνταγή. Βλέπουμε να καταγράφονται με ρεαλιστικό τρόπο τα προτερήματά του εκείνα, όπως η οξύνοια, που τον οδήγησαν στην κοινωνική άνοδο, και η ικανοποίηση στο πρόσωπό του για την απόκτηση αυτής της κοινωνικής καταξίωσης. «Αυτή η έμφαση στα ρεαλιστικά ψυχολογικά στοιχεία του απεικονιζόμενου προσώπου μπορεί να συσχετιστεί άμεσα με την εκκοσμικευτική καλλιτεχνική διαδικασία που απηχεί τις μεταλλάξεις της επτανησιακής κοινωνίας». Κατ’ άλλους, ο Καντούνης είναι παραγωγικός και με εξαιρετικές σχεδιαστικές δυνατότητες, με φωτεινότερους τόνους από του Κουτούζη, χωρίς όμως μορφοπλαστική ικανότητα και συνθετικές πρωτοβουλίες. Αντιγράφει συνθέσεις μεγάλων καλλιτεχνών (Ζ. Μυλωνά)
Το έργο του Καντούνη περιλαμβάνει θρησκευτικές συνθέσεις και προσωπογραφίες. Για την απόδοση των συνθέσεών του πρότυπό του υπήρξε το έργο του Κουτούζη, αλλά και έργα Ιταλών και Φλαμανδών που κυκλοφορούσαν ευρέως σε χαρακτικά φύλλα την εποχή εκείνη στα Επτάνησα. Από τον Κουτούζη επηρεάστηκε και στις προσωπογραφίες του, μαζί δε αποτελούν τους θεμελιωτές της κοσμικής ζωγραφικής και ιδιαίτερα της προσωπογραφίας. Η ανάπτυξη της αστικής τάξης εξηγεί και την άνθηση του κοσμικού είδους της προσωπογραφίας στα Επτάνησα, κατά το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα. Η αστική προσωπογραφία έχει εμβληματικό χαρακτήρα: η στάση, η περιβολή και τα στοιχεία που τη συνοδεύουν τονίζουν την τάξη, το επάγγελμα, τη θέση του ατόμου μέσα στην κοινωνία. Συχνά όμως αποτελούν και διεισδυτικά ψυχογραφήματα. Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα αυτού του είδους της προσωπογραφίας, όπου εικονίζεται ο Φαρμακοποιός Δικόπουλος ενώ ετοιμάζεται να γράψει ή να εκτελέσει μια φαρμακευτική συνταγή. Βλέπουμε να καταγράφονται με ρεαλιστικό τρόπο τα προτερήματά του εκείνα, όπως η οξύνοια, που τον οδήγησαν στην κοινωνική άνοδο, και η ικανοποίηση στο πρόσωπό του για την απόκτηση αυτής της κοινωνικής καταξίωσης. «Αυτή η έμφαση στα ρεαλιστικά ψυχολογικά στοιχεία του απεικονιζόμενου προσώπου μπορεί να συσχετιστεί άμεσα με την εκκοσμικευτική καλλιτεχνική διαδικασία που απηχεί τις μεταλλάξεις της επτανησιακής κοινωνίας». Κατ’ άλλους, ο Καντούνης είναι παραγωγικός και με εξαιρετικές σχεδιαστικές δυνατότητες, με φωτεινότερους τόνους από του Κουτούζη, χωρίς όμως μορφοπλαστική ικανότητα και συνθετικές πρωτοβουλίες. Αντιγράφει συνθέσεις μεγάλων καλλιτεχνών (Ζ. Μυλωνά)
Πηγές –Βιβλιογραφία- Ιστότοποι
Ζωή Μυλωνά, Μουσείο Ζακύνθου, Υπουργείο Πολιτισμού-Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων, Αθήνα 1998
Στέλιος Λυδάκης, Οι Έλληνες Ζωγράφοι, Τόμος Γ΄, Μέλισσα
Γιάννης Ρηγόπουλος, Εικόνες της Ζακύνθου, Τόμος Β΄, Ιερά Μητρόπολις Ζακύνθου και Στροφάδων, εκδ. Επτάλοφος, Αθήνα 2006
Μ. Χατζηδάκης, Ε. Δρακοπούλου, Έλληνες Ζωγράφοι μετά την Άλωση (1450-1830), τόμος 2, ΙΝΕ, Αθήνα 1997
Εθνική Πινακοθήκη Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, Τέσσερις Αιώνες Ελληνικής
Ζωγραφικής, Αθήνα 2000
www.nationalgallery.gr
www.openarchives.gr/pandektis
www.gozakynyhos.gr
www.kathimerini.gr / Ένθετο 7 Ημέρες/ Αφιέρωμα στην Επτανησιακή Σχολή (14-11-
1993)
www.byzantinemuseum.gr
www.teloglio.gr
www.archive.gr/22-2-2010