Τα Επτάνησα, όπως η ονομασία υποδηλώνει, είναι μία νησιωτική περιοχή της Ελλάδας, που περιλαμβάνει τα εφτά νησιά που βρίσκονται έξω από τις ακτές της Ηπείρου και της δυτικής και νότιας Πελοποννήσου. Τα νησιά αυτά είναι η Κέρκυρα, οι Παξοί, η Λευκάδα, η Ιθάκη, η Κεφαλονιά, η Ζάκυνθος, και τα Κύθηρα, καθώς και παρακείμενες νησίδες. Τα Κύθηρα γεωγραφικά αποτελούν εξαίρεση, καθώς βρίσκονται νότια της Πελοποννήσου.
Ιστορικά, τα Επτάνησα παρουσιάζουν μία ιδιαιτερότητα, η οποία απορρέει από το γεγονός ότι δεν γνώρισαν την τουρκοκρατία. Κατά καιρούς τα νησιά αυτά είχαν κατακτηθεί από Βενετούς, Άγγλους και Γάλλους, που δεν απέβλεπαν όμως σε αλλοίωση του εθνικού χαρακτήρα των κατοίκων. Αντιθέτως, οι δυτικές ευρωπαϊκές επιρροές συνέβαλαν στο να αναπτυχθεί στα Επτάνησα το πολιτιστικό και μορφωτικό επίπεδο, καθώς και οι τέχνες και τα γράμματα, πολύ νωρίτερα από ότι στην υπόλοιπη Ελλάδα, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας. Για το λόγο αυτό τα Επτάνησα χαρακτηρίζονται ως η δεύτερη κοιτίδα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, μετά από την Νεοελληνική Λογοτεχνία της Κρήτης.
Η βενετοκρατούμενη Κρήτη καταλήφθηκε από τους Τούρκους το 1669. Την χρονιά εκείνη ένας σημαντικός αριθμός εξελληνισμένων Βενετών, αλλά και μορφωμένων Κρητικών, είχαν καταφύγει στα Επτάνησα, τα οποία την περίοδο εκείνη ήταν βενετοκρατούμενα. Εικάζεται ότι από τότε εντάθηκε στα Επτάνησα η καλλιέργεια των ελληνικών γραμμάτων. Αυτός είναι και ο λόγος που έχω δώσει στο κείμενο αυτό τον τίτλο «Επτανησιακή Σχολή – Η δεύτερη κοιτίδα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας».
Κάποιες από τις πνευματικές συνθήκες και ιστορικές συγκυρίες στα Επτάνησα που είχαν ευνοήσει την πρόοδο των γραμμάτων ήταν οι ακόλουθες:
- Πνευματικές επαφές με τις πόλεις της Ιταλίας.
- Λειτούργησαν ιδιωτικά και δημόσια εκπαιδευτήρια, και στόχος της παιδείας ήταν η διατήρηση της ιστορικής συνέχειας και της εθνικής ιδέας.
- Τροφοδοτήθηκε η επτανησιακή πολιτιστική ζωή από την πλούσια κρητική πνευματική παράδοση, καθότι όπως προανέφερα, ύστερα από την κατάληψη της Κρήτης από τους Τούρκους το 1669 σημαντικός αριθμός Κρητικών και εξελληνισμένων Βενετών κατέφυγαν στα Επτάνησα.
- *δρύθηκε στην Κέρκυρα η Ιόνιος Ακαδημία, η οποία διέδωσε τις ιδέες του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, και παράλληλα έφερε στην επιφάνεια αρχαίες ελληνικές αξίες.
- Λειτούργησαν τα πρώτα τυπογραφεία στην Ελλάδα τον 19ο αιώνα. Κέντρα της πνευματικής και λογοτεχνικής κίνησης ήταν η Κέρκυρα και η Ζάκυνθος.
Έτσι, η μακρόχρονη επαφή με τη Δύση, η απουσία του τουρκικού ζυγού, η οικονομική ανάπτυξη των νησιών, καθώς και η ειρηνική διαβίωση των κατοίκων, δημιούργησαν ευνοϊκές συνθήκες για την καλλιέργεια των γραμμάτων και της τέχνης, με αποτέλεσμα τα Επτάνησα να γίνουν ένα αξιόλογο πνευματικό κέντρο, το οποίο συνέβαλε σημαντικά στην εξέλιξη των ελληνικών γραμμάτων στην υπόλοιπη Ελλάδα.
Οι λογοτέχνες των Επτανήσων της περιόδου εκείνης παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά, τόσο στα θέματα, όσο και στο ύφος των έργων τους, και ως εκ τούτου κατατάσσονται στην Επτανησιακή Σχολή.
Τα γλωσσικά χαρακτηριστικά των έργων της Επτανησιακής Σχολής είναι η δημοτική γλώσσα, με σχετικά λίγα επτανήσια ιδιώματα, και τα θέματα που διαπραγματεύονταν οι επτανήσιοι λογοτέχνες περιστρέφονταν γύρω από την πατρίδα, τη φύση, καθώς και τον έρωτα.
Η τεχνοτροπία της Σχολής είχε πολλά κοινά σημεία με την ευρωπαϊκή λογοτεχνία της περιόδου εκείνης, και κυρίως με το ρομαντισμό, και με την έμφαση στη φαντασία και στο συναίσθημα.